Redaktor płakał, gdy edytował. Lekcja #2: Przecinek przed "że"?

Dziś postanowiłam obalić mały mit. Nie wiem, jak było w Waszym przypadku, ale mnie w szkole uczono, że przed „że” zawsze stawiamy przecinek. Czy by się waliło, czy paliło, PRZECINEK MA BYĆ! Jakież było moje zdziwienie, gdy się dowiedziałam, że to nieprawda, bo istnieje cała masa przypadków, kiedy wygląda to odrobinę inaczej... 

Zacznę więc może od tego, w jakich przypadkach przecinek przed „że” faktycznie powinien stać. Zrobię to na przykładach.

Przykład: Zadzwonił, że przyjedzie.

Spójnik „że” rozpoczyna zdanie składowe (czyli jedno zdanie nie wynika z treści drugiego i oba mogą istnieć osobno).

Przykład: Fakt, że się nie pojawił, bardzo mnie smuci.

Tutaj „że się nie pojawił” to wtrącenie, dlatego musi być oddzielone przecinkami.

No a teraz przejdźmy do tej mniej oczywistej części, czyli kiedy przecinka przed „że” być nie powinno. Pierwsza taka sytuacja nastąpi, gdy „że” będzie składnikiem połączenia wyrazowego. Wtedy przecinek stawiamy przed całym wyrażeniem. Nie rozdzielamy np.:

– chyba że,

– mimo że (mimo iż),

– szczególnie że,

– tak że (synonim „więc, zatem, dlatego”),

– tyle że,

– tylko że,

– zwłaszcza że.

Przykład: Nie wejdę tam, chyba że pójdziesz ze mną.

To samo tyczy się też przypadku, gdy takie połączenie wystąpi na początku zdania.

Przykład: Mimo że uciekł mi autobus, zdążyłam do pracy. 

Druga sytuacja nastąpi wtedy, gdy przecinek postawimy albo przed „że”, albo przed całym wyrażeniem, w zależności od kontekstu. Np.:

– dlatego że,

– tym bardziej że.

Przykład: Nie wejdę tam, dlatego że mam lęk wysokości.

Jeśli chcemy zaakcentować, że tam nie wejdziemy, BO mamy lęk wysokości.

Przykład: Nie wejdę tam dlatego, że mam lęk wysokości.

Jeśli chcemy zaakcentować, że tam nie wejdziemy WŁAŚNIE dlatego, że mamy lęk wysokości.

Na pierwszy rzut oka może to sprawiać trochę trudności. Powinniśmy się więc najpierw zastanowić, którą część zdania chcemy zaakcentować, a będzie idealnie.

Trzecia sytuacja nastąpi wtedy, gdy „że” jest częścią połączenia wyrazowego. Wtedy zazwyczaj nie stawiamy przecinka wcale. Np.:

– albo że,

– i że,

– lub że,

– oraz że.

Przykład: Wiem, że ma dla mnie prezent i że mi go da.

PROSTE? PROSTE!

To już wszystko. Mam nadzieję, że udało mi się uczynić Wasze życie odrobinę łatwiejszym. Jeśli macie ochotę poznać inne zasady, zapraszam na pozostałe lekcje z cyklu „Redaktor płakał, gdy edytował”. Tymczasem na zadanie domowe podajcie w komentarzu swój przykład zdania, w którym nie wystąpi przecinek przed „że”.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Słownika języka polskiego PWN.